Türkiye’de 1960 yılından itibaren gelişen siyasi ve kültürel çeşitlilik dönemi ile
birlikte sosyalizm kavramı ilk kez açıkça telâffuz edilmeye başlanmıştır. Gerek
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), gerekse Demokrat Parti (DP) döneminde yoğun
biçimde baskı altında tutulan, nefes aldırılmayan sol düşünce, bu göreli özgürlük
döneminde Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yön dergisi etrafında toplanan aydınlar
arasında yüksek sesle ifade edilmiş ve gelişmeye başlamıştır. 1961’de işçi
sendikalarının liderleri tarafından kurulan Türkiye İşçi Partisi, Mehmet Ali Aybar’ın
başkan olması ile birlikte işçi sınıfının örgütlendirilerek politik aktörlerden biri
olmasını hedeflemiştir. Yön ise, Doğan Avcıoğlu’nun yönettiği, Türkiye’nin
kalkınma ve ilerleme sorunlarına cevap arayan, hemen hemen dönemin tüm
entelektüellerinin yazdığı etkili bir siyasi dergidir.
Bu dönemde Türkiye’de sol ve sosyalist düşüncenin yaşadığı sorunların başında
Marksist literatüre egemen olunamaması ve demokrasi kültürünün içselleştirilmemiş
olması gelmiştir. Dolayısıyla kavram karmaşasıyla da bulanıklaşan oldukça yoğun
teorik tartışmalar yapılmıştır. Daha çok dergiler üzerinden yürütülen temel tartışma
konuları sol, sosyalizm, Türkiye’deki düzenin tahlili, solun örgütlenme biçimi,
devrim yöntemi gibi konulardır. Bunların yanı sıra Sovyetler Birliği ve
Ortadoğu’daki Arap-İsrail çatışması başta olmak üzere dünyadaki gelişmeler ilgiyle
izlenmiştir. Sol, sosyalizm, Marksizm gibi düşüncelerin özellikle üniversite gençliği
arasında benimsenip yaygınlaşmasıyla birlikte gelişen, devrimde izlenecek yola
ilişkin tartışmalar, 60’lı yılların sonunda radikal anlayışı da beraberinde getirecektir.
Türkiye İşçi Partisi ise 1965’te yapılan seçimlerde meclise girme şansını kazanmış,
ancak izlediği politika neticesinde solun gelişiminde öncü olma fırsatını iyi
değerlendirememiştir. Sol çevrelerde hâkim olan anti-amerikancı yaklaşım ile
Sovyetler Birliği’ne duyulan fikirsel yakınlık, 1968’de başlayan gençlik hareketinin
de dinamiğini oluşturmuştur. Dönemin iktidar partisi Adalet Partisi’nin izlediği 2
Amerika Birleşik Devletleri yanlısı politika, sol çevreler tarafından şiddetle
eleştirilmiştir
Tags: