Eylem Araştırması, Rehberli Öğrenme Yardımı, Düşünme Kültürü, Düşünme Dili, Düşünmeye Karşı Duyuşsal Eğilimler, Zihinsel Yönetim, Stratejik Tutum, Üst Düzey Bilgi ve Transfer
Düşünme eğitimiyle ilgili oluşan bilgi birikimi, kuram ve uygulama arasında boşlukların oluşmasına neden olmaktadır. Bu durum, eğitim reformlarında, özellikle bilişsel psikoloji ve sosyal psikolojideki gelişmelerin yakından takip edilmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Son yıllarda, düşünme süreç ve becerileriyle bu süreç ve becerilerin oluştuğu sosyal bağlam eğitim alanında yapılan çalışmaların odak noktasını oluşturmaya başlamıştır. Bu çerçevede, okul ve sınıflarda düşünme kültürünün geliştirilmesi dikkat çeken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Giderek önem kazanan bu kültür ise düşünme dili, düşünmeye karşı duyuşsal eğilimler, zihinsel yönetim, stratejik tutum, üst düzey bilgi ve transfer olmak üzere altı boyuttan oluşmaktadır. Altı boyuttan oluşan bu yaklaşım, düşünmenin sosyal ve eğilimsel yönüne ağırlık veren bütüncül bir düşünme eğitimi olarak görülmektedir.
Düşünme kültürünün sosyal ve duyuşsal özelliklere ağırlık vermesi bu yaklaşımın eğitimin ilk kademelerinden itibaren ve otantik bir şekilde geliştirilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Bu gereksinimden hareketle bu araştırmada, ilköğretim beşinci sınıfta, düşünme kültürünün geliştirilmesi sürecinde yaşanan sorunların belirlenmesi, bu sorunların çözümüne yönelik uygulamaların yapılması ve uygulamaya ilişkin görüşlerin alınması amaçlanmıştır. Araştırma, problemin döngüsel bir şekilde çözülmesini gerektirdiğinden nitel araştırma desenlerinden eylem araştırması şeklinde tasarlanmıştır.
Eylem Araştırması, Rehberli Öğrenme Yardımı, Düşünme Kültürü, Düşünme Dili, Düşünmeye Karşı Duyuşsal Eğilimler, Zihinsel Yönetim, Stratejik Tutum, Üst Düzey Bilgi ve Transfer
Araştırmanın katılımcıları, Hatay ili Antakya ilçesinde bulunan bir ilköğretim okulunun 37 kişiden oluşan beşinci sınıf öğrencileri ile bu sınıfın öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırma verileri nitel araştırma yöntemlerinden görüşme, gözlem ve günlükler yoluyla toplanmış, veri toplama sürecinin diğer boyutunda ise kişisel bilgi formu kullanılmış ve süreçte ortaya çıkan öğrenci ürünleri incelenmiştir. Araştırma verileri, 28.09.2009-30.06.2010 tarihleri arasında toplanmış, elde edilen verilerin analizinde ise nitel araştırma tekniklerinden içerik analizi kullanılmıştır.
Araştırma sürecinde elde edilen bulgular, araştırma döngüsü dikkate alınarak sunulmaya ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda, araştırma sürecinde öncelikle mevcut durum ortaya konmuş, ve bu durumdan yola çıkılarak düşünme kültürünün geliştirilmesinin gerekliliğine karar verilmiştir. Araştırma sürecinde, düşünme kültürünün boyutlarının geliştirilmesine dönük öğretmenle birlikte toplam altı döngü gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte yapılan gözlem ve görüşmeler sonucunda öğretmen ve öğrencilerde düşünme kültürü açısından bazı gelişmeler olduğu belirlenmiştir.
Eylem Araştırması, Rehberli Öğrenme Yardımı, Düşünme Kültürü, Düşünme Dili, Düşünmeye Karşı Duyuşsal Eğilimler, Zihinsel Yönetim, Stratejik Tutum, Üst Düzey Bilgi ve Transfer
Bu gelişmeler içerisinde önemli görülen noktalardan biri öğretmen ve öğrencilerin düşünme dilini kullanmaya çalışmaları ve bu kullanım sonucunda çıkarım yapma, karşılaştırma yapma, tahmin etme, kanıt sunma, soru sorma gibi ortaya çıkan düşünme ürünlerini sergilemeleridir. Gerek öğretmen gerekse öğrencilerde süreç içerisinde bu konuda gelişmeler olduğu gözlenmiştir. Düşünme kültürünün ikinci boyutu olan düşünmeye karşı duyuşsal eğilimler açısından ise katılımcıların süreçte gözlenen düşünmeye karşı duyuşsal özellikleri içerisinde; düşünmeye davet etme, düşünmek için zaman tanıma, farklı açılardan bakma, tartışma ortamı oluşturma, bilgiye şüpheyle yaklaşma gibi konularda olumlu eğilimler geliştirdikleri belirlenmiştir. Zihinsel yönetim boyutunda ise bilişsel süreçleriyle ilgili bilgi verdikleri veya bilgi istedikleri, birbirlerinin görüşlerine katılıp katılmadıklarını belirttikleri, düşünme görevi öncesinde, sırasında ve sonrasında bazı söylem ve davranışlarının olduğu gözlenmiştir. Düşünme kültürünün boyutlarından bir diğeri olan stratejik tutum boyutunda, katılımcıların izlenen yol ile ilgili bilgi verdikleri veya bilgi istedikleri, bunun yanı sıra nadiren de olsa strateji ürettikleri görülmüştür. Üst düzey bilgi boyutu ile ilgili uygulamalar sonucunda ise öğretmen ve öğrencilerin sunulan iddiaya kanıt istedikleri veya kanıt gösterdikleri, kanıt gösterilmesini gerektiren sorular sordukları ve araştırma yapma konusunda az da olsa bir gelişim gösterdikleri tespit edilmiştir. Düşünme kültürünün son boyutu olan transfer boyutunda ise genelde öğrenilen bilginin günlük yaşamla, farklı konularla ve farklı konu alanlarıyla ilişkilendirildiği gözlenmiştir. Elde edilen bu bulgular, özellikle son üç boyutta (stratejik tutum, üst düzey bilgi ve transfer) beklenen dönüşümün tam anlamıyla gerçekleşmediğini göstermektedir. Ayrıca çalışma öncesinden son döngüye kadar olan süreçte sınıf ortamındaki psikolojik özgürlük ve güveni sarsabilecek davranış ve söylemler olduğu tespit edilmiş ve düşünme kültürünün boyutlarının uygulanmasıyla ilgili bir takım sorunlarla karşılaşılmıştır.
Eylem Araştırması, Rehberli Öğrenme Yardımı, Düşünme Kültürü, Düşünme Dili, Düşünmeye Karşı Duyuşsal Eğilimler, Zihinsel Yönetim, Stratejik Tutum, Üst Düzey Bilgi ve Transfer
Sonuç olarak, altı döngü sonucunda gözlem ve görüşme yoluyla elde edilen bulgular, düşünme kültürü açısından başlangıç düzeyine göre önemli gelişmeler olduğunu kanıtlar niteliktedir. Bununla birlikte, düşünme kültürü açısından gelişmesine gereksinim duyulan alanlar da olduğu görülmüştür.