Para Teorisi ve Politikası Bitirme Tezi

PARA EKONOMİSİNE GİRİŞ VE PARANIN TANIMI
* Para : satın alınan mal ve hizmetlerin bedelinin karşı tarafa aktarılmasında yada borçların geri ödenmesinde genel kabul gören her şeydir. Çek, bir ödeme aracı olarak kabul edildiği için bankalardaki çek yazabilen mevduat hesaplarını da para olarak kabul etmek gerekir. * Gelir bir akım değişkendir, paraysa bir stok değişkendir. Paranın Fonksiyonları 1. Değişim Aracı Olma * Ekonomik etkinliği sağlar * İşbölümü ve uzlaşmayı sağlar * İşlem maliyetlerini düşürür * Ekonomiyi daha pürüzsüz çalıştırır. Bir nesnenin değişim aracı olması için şu özellikleri taşıması gerekir: • Standart olmalı • Geniş ölçüde kabul görmeli • Taşıması kolay olmalı • Çabuk deforme olmamalı • Kolay taklit edilmemelidir. 2. Hesap Birimi Olma * Eğer para olmasaydı N tane mal söz konusu olduğunda kaç adet fiyat bilmemizi gösteren formül N(N-1)/2 olacaktı. 3. Değer Muhafaza Aracı Olma * Gelirin elde edilmesinden harcanmasına kadar geçen süre içinde satın alma gücünü muhafaza etmek amacıyla kullanılan nesnedir. * Likidite : Bir varlığın bir

aöf para teorisi ve politikası,

para teorisi ve politikası çıkmış sorular,

para teorisi ve politikası ders notları,

para teorisi ve politikası soruları, açık öğretim çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi işletme çıkmış sorular,

açık öğretim çıkan sorular,

açık öğretim fakültesi işletme,

açık öğretim iktisat çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi çıkmış sorular,

açık öğretim çıkmış soruları,

işletme tez konuları,

tez konuları işletme,

değişim aracına dönüştürülmesindeki nispi kolaylık ve sürattir. Bir varlığın likiditesi yüksek ise o varlığın talebi o kadar çok olur. Dolayısı ile para bu araçlar iççinde en likit olanıdır. * Enflasyonist ekonomilerde paranın değer kaybetmesi nedeni ile “değer muhafaza aracı olma” özelliğini yitirir. Paranın Gelişimi • Değerli madenlerden (altın ve gümüş) meydana gelen paraya mal para denir. • Değerli madenlerin kullanılmasında karşılaşılan sorunlar; * Ağır olmaları, ki bu maliyetleri arttıran bir unsurdur. * Nakliye sırasında soygunların olması gibi sorunlarla karşılaşılması. • Senyoraj : Para basma tekeline sahip olunması nedeni ile elde edilen gelirdir. • Gresham Yasası : Kötü paranın iyi parayı piyasadan uzaklaştıracağını ifade eden çıkarımdır. • 1860 yılında bankalarda bulunan vadesiz mevduat hesapları üzerine yazılmış çekler ödemelerde kullanılmaya başlamıştır. • İtibari Para : Devlet tarafından yasal ödeme aracı olarak çıkarılmış olan ve değerli bir madene dönüştürülemeyen kağıt paradır. Önemli bir değişiklik olan çek’in kullanımı özellikle kağıt paranın nakledilmesinde büyük kolaylıklar sağlarken diğer taraftan çek tahsilatı fazla zaman aldığından maliyetleri artıracağından dolayı teknolojinin gelişimi ile birlikte EFT’lerden yararlanılmıştır. T.C. Merkez Bankasını Para Arzı Tanımları * Dar anlamda para arzı (M1) : Dolaşımdaki nakit, ticari bankalardaki vadesiz mevduatlar ile T.C. M.B. daki mevduat miktarlarının toplamıdır. M1=C+DD+DCB C ; Dolaşımdaki nakit miktarı DD; Ticari bankalardaki vadesiz mevduat miktarını DCB;MB’daki mevduat miktarını 2003 yılı itibariyle M1 Para arzının %51lik kısmı nakit %49 kısmıysa bankalardaki vedesiz mevduatlardan oluşmaktadır. Bu da bize para miktarının belirlenmesinde bankacılık sisteminin önemini göstermektedir. * Geniş tanımlı para arzı (M2) : M1 para arzına bankalardaki vadeli mevduatlar ve mevduat sertifikalarının ilave edilmesiyle bulunan parasal büyüklüktür. M2=M1+TD TD ; Vadeli mevduatlar * M2Y para tanımı; M2 para arzına döviz tevdiat hesaplarının ilave edilmesiyle bulunan parasal büyüklüktür. M2Y=M2+FX FX; döviz tevdiat hesapları * Nakit İkamesi : Ekonomide yerli paranın yerine yabancı paranın kullanımının yaygınlaşmasıdır. * M2YR para tanımı : M2Y para arzına repo işlemlerinde sağlanan fonları eklenerek bulunan parasal büyüklüktür. M2YR=M2Y+RP ÜNİTE 2 BANKALARIN KAYDİ PARA YARATMA SÜRECİaöf para teorisi ve politikası,

para teorisi ve politikası çıkmış sorular,

para teorisi ve politikası ders notları,

para teorisi ve politikası soruları, açık öğretim çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi işletme çıkmış sorular,

açık öğretim çıkan sorular,

açık öğretim fakültesi işletme,

açık öğretim iktisat çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi çıkmış sorular,

açık öğretim çıkmış soruları,

işletme tez konuları,

tez konuları işletme,

BANKALAR; • Mevduat kabul eden bir finansal aracı kurum üstlendiği fonksiyonları yerine getirirken para yaratan bir kurumdur. Bankaların yarattığı bu paraya kaydi para yada mevduat parası adı verilir. • Banka bilançosunun pasifi bankanın fon kaynak yapısını gösterir. Bankaların topladıkları vadeli ve vadesiz mevduatlar, net sermaye ve aldığı kısa ve uzun vadeli borçları (reskont kredisi, avans, tahvil ihracı) banka bilançosunun pasifinde yer alır. Banka bilançosunun pasifi aynı zamanda bankanın borçlarını gösterir. • Bilançonun sol tarafı yani aktifi ise çeşitli kaynaklardan elde edilen fonların nasıl kullanıldığını bir diğer deyişle fon kullanım yapısını gösterir. Nakit, mevduatlar, krediler, karşılıklar ve menkul kıymet yatırımları bilançonun aktifinde yer alır. • Rezervler ; Bankanın kasasındaki parayla merkez bankası veya diğer bankalardaki vadesiz mevduatların toplamıdır. Bankalar mevduatlarından daha düşük miktarda rezervi karşılık olarak ellerinde tutuyorsa kısmi rezerv bankacılığı uyguluyor demektir. Mevduat borçlarına eşit miktarda rezerv bulunduruyorsa mutlak rezerv bankacılığı yapıyor demektir. • Bankalar 2 tür rezerv bulundururlar * Serbest Rezervler ; Ani mevduat çıkışlarını karşılamak ve karlı yatırım fırsatlarını değerlendirebilmek amacıyla bir emniyet unsuru olarak bankların ellerinde bulundurdukları rezervlerdir. * Zorunlu Rezervler ; Bankaların yasalar gereği tutmak zorunda oldukları rezervlerdir. Zorunlu rezerv oranı merkez bankası tarafından belirlenir. Mevduat Yaratılması : • Mevduat yaratılması sürecinde etkili olan ekonomik birimler şunlardır ; -Merkez Bankası, – Bankalar, – Mevduat sahipleri, – Bankalardan borçlananlar • Merkez bankası bankacılık sistemine iki şekilde ilave rezerv sağlayabilir; 1. Bankalara reeskont kredisi açarak, 2. bankalardan kamu kesimi tahvilleri alarak Bu şekilde bankacılık rezervleri üzerinde aynı ve artırıcı bir etkiye sahiptir. “Reeskont ; Bir bankanın elinde bulundurduğu, vadesi gelmemiş senetlerin bir başka bankaya iskonto ettirmesi, Rezerv; Saklanmış veya biriktirilmiş döviz, altın, para gibi değerler” Merkez bankasının açık piyasa işlemleri çerçevesinde bankalara tahvil satması sonucunda bankaların rezervleri ve kaydi para azalır. • Mevduat genişlemesi (Basit Model) modelinde yapılacak basitleştirici varsayımlar; * bankacılık sisteminde tek banka vardır * bankların açtıkları krediler aynen mevduat olarak geri dönmektedir. Nakit sızıntısı yoktur. * bankalar serbest rezerv tutmamaktadır. Sahip oldukları zorunlu rezervlerdir. * bankalar sadece vadesiz mevduat şeklinde yükümlülük almaktadır. Bu varsayımlar çerçevesinde yaratılan vadesiz mevduat (kaydi para) miktarıyla rezervler arasındaki ilişki şu şekilde ifade edilir; ∆DD=k x ∆R k= 1 / rDD ∆DD : Yaratılan kaydi para ∆R: Toplam rezervler k: Mevduat çarpanı rDD:Zorunlu rezerv oranıaöf para teorisi ve politikası,

para teorisi ve politikası çıkmış sorular,

para teorisi ve politikası ders notları,

para teorisi ve politikası soruları, açık öğretim çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi işletme çıkmış sorular,

açık öğretim çıkan sorular,

açık öğretim fakültesi işletme,

açık öğretim iktisat çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi çıkmış sorular,

açık öğretim çıkmış soruları,

işletme tez konuları,

tez konuları işletme,

• Ekonomide sadece zorunlu rezerv tutulursa yaratılacak kaydi par miktarı ∆DD= 1 / rDD x ∆R • Ekonomide serbest rezerv sızıntısı varsa yaratılacak kaydi para miktarı ∆DD= (1 / rDD + e) x ∆R (e; serbest rezerv oranı) * Serbest rezerv oranı artıkça yaratılacak kaydi para miktarı azalmaktadır. Serbest rezerv kaydi para yaratma sürecinde sızıntı niteliğindedir. • Ekonomide nakit sızıntısı varsa yaratılacak kaydi para miktarı ∆DD= (1 / rDD + e + c) x ∆R (c; nakit tercih oranı) • Ekonomide vadeli mevduat sızıntısı varsa yaratılacak kaydi para miktarı ∆DD= (1 / rDD + e +rTD.t) x ∆R (rTD:vadeli mevduat zorunlu rezerv oranı, t vadeli mevduat tercih oranı) • Vadeli mevduat tercih oranının yükselmesi basit mevduat çarpanını azaltarak bankaların mevduat yaratma hacmini yada kaydi para miktarını azaltır. ÜNİTE .3 PARA ARZININ BELİRLENMESİ
*Merkez Bankaları genellikle dört yolla para yaratırlar 1. Uluslar arası rezervler (altın,döviz gibi) karşılığında 2. Bankacılık sistemine verilen krediler karşılığında 3. Kamu kesiminde açılacak krediler karşılığında 4. Açık piyasa işlemleri aracılığıyla. Bir merkez bankası tarafından bu dört kaynak karşılığında yaratılan paraya parasal taban (baz para) denir. Yaratılan kaydi para ile parasal tabanın toplamı sonucu ülkedeki para arzı elde edilir. • Kaynağına göre Parasal Taban (Parasal Taban Arzı) : TCMB’nın parasal taban yaratma yolları arasında kamu kesimine verilen krediler karşılığında opsiyonu artık yer almamaktadır. Açık piyasa işlemleri : MB’larının en önemli para yaratma tekniğidir. Aynı zamanda en esnek para politikası aracıdır. • Kullanımına Göre Parasal Taban (Parasal Taban Talebi) : Arz edilen parasal tabanın bir kısmı halkın elinde nakit (C) yada dolaşımdaki nakit olarak bulunmaktadır. Parasal tabanın diğer bir kısmı ise bankalar tarafından zorunlu ve serbest olmak üzere rezerv (R) olarak tutulmaktadır. O halde parasal taban (B) ; B=C+R R=RR+ER C:dolaşımdaki nakit, R:toplam rezerv,

aöf para teorisi ve politikası,

para teorisi ve politikası çıkmış sorular,

para teorisi ve politikası ders notları,

para teorisi ve politikası soruları, açık öğretim çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi işletme çıkmış sorular,

açık öğretim çıkan sorular,

açık öğretim fakültesi işletme,

açık öğretim iktisat çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi çıkmış sorular,

açık öğretim çıkmış soruları,

işletme tez konuları,

tez konuları işletme,

RR:zorunlu rezerv, ER:serbest rezerv • Parasal Taban ve Para Arzı: Parasal taban dar (M1) ve geniş tanımlı (M2) para arzı (M2) üzerinde etkilidir. * M1 para arzının parasal taban ve para çarpanı (m19 aracılığıyla belirlenmesi M1=C+DD (nakit+vadesiz mevduat) M1=m1 x B m1 = 1+c / c + rDD + rTD.t + e * M2 para arzının parasal taban ve para çarpanı (m2) aracılığıyla belirlenmesi M2=C+DD+TD (nakit+vadesiz mevduat+vadeli mevduat) M2=m2 x B m2=1 + c + t / c + rDD + rTD . t +e • Para Arzını Belirleyen Faktörler * Nakit Tercih Oranı (c) : Dolaşımdaki nakit paranın vadesiz mevduatlara oranıdır. (c=C/DD). Halkın alışverişlerinde nakit kullanmayı tercih etmesi nakit tercih oranını yükseltir. Bu da para çarpanının değerini ve para arzını azaltır.

c↓↔m1↑ (veya m2↑) M1↑(veya M2↑) Nakit tercih oranını etkileyen faktörler ; – Gelir Düzeyi : Gelir düzeyi yükseldikçe finansal sistemin özellikle de bankacılık sisteminin kullanımı yaygınlaşır ve nakit tercih oranı azalır. – Enflasyon oranı : Enflasyon oranı yükseldikçe paranın satın alma gücü azalır ve nakit tercih oranı artar. – Faiz oranı : Vadesiz mevduat faiz oranı yükseldikçe elde nakit tutmanın fırsat maliyeti artar ve nakit tercih oranı azalır. – Banka panikleri ve finansal sistemdeki istikrarsızlıklar : Banka paniklerinin yaşanması sonucu nakit tercih oranı artar. – Yasal olmayan faaliyetler ve kayıt dışı ekonomi : Bu tür faaliyetlerin yaygınlaşması sonucu nakit tercih oranı artar. – Vergi oranları : Vergi oranı yükseldikçe nakit tercih oranı artar. * Vadeli mevduat tercih oranı (t) : t↑ ↔ m1↓ ↔ M1↓ ve t↑ ↔ m2↑ ↔ M2↑ Vadeli mevduat tercih oranı etkileyen faktörler – Vadeli mevduatlara ödenen faiz oranı ↑↔↑ – Vadeli mevduatların faiz geliri üzerinden alınan vergi ↑↔net faiz geliri↓↔ t↓ – Alternatif tasarruf araçlarının getirileri ↑ ↔ t↓ – Finansal sisteme duyulan güven ↓ ↔ t↓ * Serbest rezerv oranı (e) : e=ER/DD e↑ ↔ m1↓ veya m2↓ ↔ M1↓ veya M2↓

aöf para teorisi ve politikası,

para teorisi ve politikası çıkmış sorular,

para teorisi ve politikası ders notları,

para teorisi ve politikası soruları, açık öğretim çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi işletme çıkmış sorular,

açık öğretim çıkan sorular,

açık öğretim fakültesi işletme,

açık öğretim iktisat çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi çıkmış sorular,

açık öğretim çıkmış soruları,

işletme tez konuları,

tez konuları işletme,
Serbest rezerv oranı etkileyen faktörler – piyasa faiz oranı ↑ ↔ e↓ – mevduat çıkışlarındaki düzensizlik ↑ ↔ e↑ – rezerv borçlanmanın maliyeti ↑ ↔ e↑ – finansal sistemdeki istikrarsızlıklar ↑ ↔ e↑ Bankalar açısından elinde yeterince serbest rezerv bulundurmamanın maliyeti vardır. Bunlar : **İnterbank piyasa faiz oranı, **Reeskont oranı, **Kredi faiz oranı, **tahvil faiz oranı. * Zorunlu rezerv oranı (r) : r↑ ↔ m1↓ veya m2↓↔M1↓ veya M2↓ parasal taban direkt para arzını etkileyen bir faktördür. * Parasal Taban : Merkez bankası para arzını artırmak için parasal tabanı arttırabilir. Bu amaçla ; – elindeki uluslar arası rezervlerin miktarını arttırabilir – bankalara daha fazla reskont kredisi kullandırmak için reskont oranını düşürebilir. – kamu kesimine daha fazla kredi açabilir. – açık piyasa işlemleriyle piyasadan tahvil satın alarak dolaşımdaki nakit miktarını arttırabilir. Parasal tabanı değiştirmek için kullanılan en etkili araçtır. B↑ ↔ M1↑ veya M2↑ Para Arzı • Para arzını etkileyen unsurlar – Nakit tercih oranları (mevduat sahipleri tarafından belirlenir) – Serbest rezerv oranları (bankalar tarafından belirlenir) – Vadeli mevduat tercih oranı (mevduat sahipleri tarafından belirlenir) – Zorunlu rezerv oranı (MB tarafından belirlenir) – Parasal taban (MB tarafından belirlenir) • Dışsal para arzı Para arzı eğrisi dik doğru şeklindedir. Faiz Oranı (i) M1 M0 M2aöf para teorisi ve politikası,

para teorisi ve politikası çıkmış sorular,

para teorisi ve politikası ders notları,

para teorisi ve politikası soruları, açık öğretim çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi işletme çıkmış sorular,

açık öğretim çıkan sorular,

açık öğretim fakültesi işletme,

açık öğretim iktisat çıkmış sorular,

açık öğretim fakültesi çıkmış sorular,

açık öğretim çıkmış soruları,

işletme tez konuları,

tez konuları işletme,

←←

→→ Para Arzı (M) Para azı eğrisini sağa kaydıran unsurlar ; – Nakit tercih oranının azalması – Serbest rezerv oranının azalması – Vadeli mevduat tercih oranının azalması – Zorunlu rezerv oranının azalması – Parasal tabanın artması Yukarıdaki durumların tersi durumunda para arzı eğrisi sola kayacaktır. • İçsel para arzı

ÜNİTE :4 MERKEZ BANKACILIĞI
Merkez Bankası • Temel görevi ülkedeki para miktarını kontrol etmektir. • Dünyadaki ilk merkez bankası 1668’de İsveç merkez bankası (svriges Riskbank)’tır. • Türkiye de ilk merkez bankası 1930 yılında kurulmuştur. Dünyanın en genç merkez bankası ise Avrupa Merkez Bankasıdır. • Her ülkede merkez bankacılığı görevinin yerine getiren kurum örgütlenmesi farklı biçimdedir. Bazı ülkelerde MB tamamıyla devlet bankası niteliğindeyken bir kısmı özel mülkiyet niteliğindedir. Kimi ülkelerde de ise yarı devlet yarı mülkiyet niteliğindedir. • Euro adı ile bilinen para birimini Almanya, Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, ispanya,İtalya, lüksemburg, Portekiz ve Yunanistan kullanmaktadır. MERKEZ BANKASINI FONKSİYONLARI • Para piyasalarında istikrar sağlanması • Bankaların bankası olarak hizmet görmesi • Likidenin son kaynağı olarak görev yapması • Devletin bankacılığını yapması 1. Para Piyasalarında İstikrarı Sağlaması : bir merkez bankasının üstlendiği en önemli görev ulusal ekonomik hedeflerin başarılmasını kolaylaştırmak için ülkedeki para sistemini kontrol ederek istikrarlı bir şekilde çalışmasını sağlamaktır. 2. Bankaların bankası olma 3. likidenin son kaynağı olma : Bankaların bankası olma fonksiyonunun doğal bir sonucu olarak ödeme güçlüğü çeken bir banka açısından kaynak elde etmenin son kaynağı Merkez bankasıdır. Böylece merkez bankası finansal sistemdeki panikleri önlemede önemli rol üstlenmektedir. 4. Devletin bankacılığını yapma : • son yıllarda ortaya çıkan eğilim bir merkez bankasının asli görevinin fiyat istikrarını sağlamak olması gerektiği şeklindedir. TÜRKİYE’DE MERKEZ BANKACILIĞI • Osmanlı Dönemi : Osmanlı İmparatorluğunda bugünkü merkez bankasının gördüğü işlevlerin bir kısmını yerine getiren bir bankanın kurulması 1856 yılındaki Fransız İngiliz ortak sermayesi ile kurulmuş olan bankı osmani’dir. * Osmanlı Bankasının Yetki ve Görevleri – Banknot çıkarma imtiyaz ve tekeline sahip – Banka devletin hazinedarlığını yapacak – Devlet gelirlerini toplayacak ve hazinenin ödemelerini yerine getirecek – Hazine bonolarını ıskonto edecek – İç ve dış borçlara ilişkin faiz ve anapara ödemelerini yapacaktı. • Cumhuriyet Dönemi : Cumhuriyetin ilanından sonra merkez bankasının kurulmasında etkili olan faktörler : – Duyun-u Umumiye’ye dahil olan ülkelerinde ekonomik kriz içinde olması – Her ülkenin bir merkez bankasına sahip olması anlayışı – Ülkede merkez bankasının olması için fikri birikimin bulunması – Uzunca bir hazırlık döneminin geçmesi • Türkiye cumhuriyeti merkez bankası 11 haz 1930 tarih ve 1715 sy. Kanun ile 15 milyon TL sermayeli bir anonim şirketi olarak kurulmuş, 3 eki 1931 yılında fiilen çalışmaya başlamıştır. • 1211 sy. Kn. 2001 yılında merkez bankasının organizasyonunu görev ve yetkileri konusunda para politikasının yürütülmesi açısından tekrar düzenlenmiş sermaye yapısı aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. – A grubu pay senetleri : Hazineye aittir ve toplam sermayenin %51’inden aşağıya düşemez – B grubu pay senetleri : Türkiyede faaliyette bulunan milli bankalara ayrılmıştır. – C grubu pay senetleri : Yabancı sermayeli bankalara ve imtiyazlı şirketlere ayrılmış olup bu pay senetlerinin toplamı 15,000 adetle sınırlandırılmıştır. – D grubu pay senetleri : Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilere ayrılmıştır. • 1715 sy. Kn. Merkez bankalarının devlete karşı bağımsız ve özerk olması görüşü esas alınırken 1211 sy.kn. devlet denetiminde emisyon tekeline sahip MB görüşündedir.
T.C. Merkez Bankasının Örgüt Yapısı * Hissedarlar Genel Kurulu * Banka Meclisi görev süresi 3 yıl) *Para Politikası Kurulu (görev süresi 5 yıldır) * Denetleme Kurulu ( 2 yıl) * Başkanlık (governör 5 yıl) *Yönetm Komitesi * Şubeler Teşkilatı (21 şube bulunmakta) T.C. MERKEZ BANKASININ GÖREV VE YETKİLERİ Temel görevleri 1. Açık piyasa işlemleri yapmak 2. Tl.’nin değerini korumak 3. Zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek 4. reeskont ve avansa işlemleri yapmak 5. ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek 6. Türk lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek 7. finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirler almak 8. mali piyasaları izlemek 9. mevduatın ve özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemek Bankanın Temel Yetkileri Şunlardır. 1. Banknot ihracı imtiyazı tek elden Banka’ya aittir. 2. para politikasının uygulamasında tek yetkili ve tek sorumludur. 3. para politikasının araçlarını o belirler ve ancak o uygulamaya yetkilidir. 4. Gerekli hallerde TMSF’ye avans verir 5. likidenin son kaynağı olarak bankalara kredi verme işlerini yürütür. 6. bankların mevduatlara uygulayacakları faiz oranlarını istemeye yetkilidir. 7. bankalar ve diğer mali kurumlardan gerekli bilgileri istemeye yetkilidir.