Siyaset Sosyolojisi Bitirme Tezi

Ceza Hukuku,
bitirme ödevleri,
Siyaset Sosyolojisi,
Uluslararası örgütler bitirme tezi,
Uluslararası İlişkiler,
Siyaset Bilimi,
Ekonomi,
Hukuk,
Devlet Politikası,
Uluslararası Hukuk,
Uluslararası İşletmecilik
Uluslarası İlişkiler Bitirme Tezi,
Bölgesel Entegrasyon Teorileri,

evlet kurumu içinde siyasal ik­tidardan söz etmek gerekmekte­dir. Siyasal iktidar sadece devlet kurumu içinde değil, devlet haline gele­me­miş toplum ve topluluklarda da var­dır (Kışlalı 1994: 94).

İktidar denildiğinde kendi ira­desini egemen kılabilme, başkaları­nın dayanışmalarını denetleyebilme, bir şeyi yapmaya veya yapmamaya zorlayabilme gücüdür (Kışlalı 1994: 95).

Siyasal iktidar için Parson; ‘belli bir topluluğun üyelerinin ortak çıkar­ları açısından taşıdığı önem nedeniyle meşru sayılan bazı yükümlü­lüklerin yerine getirilme­sine yönelik bir genel yetkinin uygulamaya konulmasıdır’ de­mektedir (aktaran Kışlalı 1994: 95). Siyasal iktidar denildiğinde toplumun tümünü kapsadığı anlaşılmaktadır. Siyasal ik­tidar, en genel, en kapsamlı, en üstün, toplumu oluşturan bireyler üze­rinde zor kul­lanma tekeline sahip bulunan bir iktidar biçimidir (Kışlalı 1994: 95).

Münci Kapani, iktidarı kuvvet ile rızanın toplamı olarak ta­nımla­maktadır (aktaran Kışlalı 1994: 96). Siyasal iktidarın kay­naklarına baktığımızda Max Weber’in meşru otorite türleri sınıf­lamasına bak­makta yarar vardır. Siyasal iktidarın temel öğele­rinden birisini, ‘bu­yurma gücü’ olarak tanımlanabilecek olan ‘otorite’ olgusu oluştur­maktadır (Kışlalı 1994: 96).

İktidar kavramı otoriteyi de içerir. Otoritenin olduğu her yerde “yö­netilenler” ve “yönetenler” ayrımı vardır (Kışlalı 1994: 15–6). İktidar kavramı karar alma ve onu uygulama, uygulatma gücünü içerir. Bu nedenle iktidar denildiğinde sadece siyasal iktidar akla gelmemelidir. “Ekonomik iktidar”, “aile içinde iktidar” gibi olgu­lar, siyasal iktidarın dı­şındaki iktidar kavramlarıdır (Kışlalı 1994: 16).  

Toplumda farklı güç şekilleri söz konusudur ve kısaca şu şe­kilde değinilebilir.

Ceza Hukuku,
bitirme ödevleri,
Siyaset Sosyolojisi,
Uluslararası örgütler bitirme tezi,
Uluslararası İlişkiler,
Siyaset Bilimi,
Ekonomi,
Hukuk,
Devlet Politikası,
Uluslararası Hukuk,
Uluslararası İşletmecilik
Uluslarası İlişkiler Bitirme Tezi,
Bölgesel Entegrasyon Teorileri,

1. Yaptırım

Günlük yaşamda en çok kullandığımız güç şeklidir. Karşılı­ğında ödül veya ceza verilir. Bir işyerinde işçinin verimliliği art­tırmasına karşılık maaşının artması veya yeterli çalışmaması so­nucu işini kay­betmesi yaptırımlara örnek olarak verilebilir. Herkes bu gücü kullanabilir. Top­lumda yaygın olarak kullanı­lan ve enformel toplumsal denetim olarak adlandırılan bu güç, siyaset kurumunun dışındadır.

2. Nüfuz

İnsanları birtakım bilgilerle etkileyerek, istenilen şeyleri yapmala­rını sağlamaktır. Bu süreçte ödül veya ceza söz konusu değildir. Bu süreçte bireyin – etki eden ki­şinin – denetimi çok az veya hiç yoktur.

3. Güç

Ceza Hukuku,
bitirme ödevleri,
Siyaset Sosyolojisi,
Uluslararası örgütler bitirme tezi,
Uluslararası İlişkiler,
Siyaset Bilimi,
Ekonomi,
Hukuk,
Devlet Politikası,
Uluslararası Hukuk,
Uluslararası İşletmecilik
Uluslarası İlişkiler Bitirme Tezi,
Bölgesel Entegrasyon Teorileri,

Gücün uygulanması birçok yolla gerçekleşmektedir. Siyaset ku­rumu içinde değerlendirilen güç kavramının sağlıklı bir ta­nımının ya­pılması gerekmektedir. Güç, bireylerin ya da grupla­rın başkalarının di­renmesine rağmen istenilen sonuçları başara­bilme yeteneğidir. Büyük bir ölçüde güç uygulama işlevi hükü­metin işidir. Hükümet ise bir toplumun siyasal yaşamını yön­lendiren formel bir organizasyondur. Weber, çok az sayıda hü­kümet, halkın itaatini tehdit yoluyla sağlaya­bildiğini öne sür­müştür.

Gücün, sadece kaba güç ve zorlamayla elde edilmesi karmaşık ve gelişmiş toplumlar için bir kâbustur. Toplumsal düzenin bozulması söz konusudur. Çünkü top­lumsal düzenin sağlan­ması belli oranda uz­laş­mayı gerekli kılmaktadır.

 Kültürel normların uzlaşmanın sağlanmasında önemli bir işlevi vardır. Bu açıdan güç, toplumsal iliş­kilerin temel unsurların­dan biridir.

4. Güç Kullanımının Meşruiyeti: Otorite

Yaptırım ve nüfuz toplumsal ilişki sürecinde herkes tarafından kullanı­labilir. Her iki kategoride ele alınan gücü, siyaset kurumu içinde ele alamayız. Siyaset ku­rumu içinde ele alabileceğimiz güç, otoritedir. Otorite fiziksel güç kullanma yetkisidir. Herhangi birine karşı isteği­nin tersine bir şeyler yaptırabilme yetkisidir.

Polisin güç kullanma otoritesinin kaynağı devletin yasaları­dır. Po­lisin hangi koşullarda ve ne ölçüde güç kullanacağı ilgili yasalarda ay­rıntılı olarak belirtilmiştir.

Bir kişinin cumhurbaşkanı, başkan, başbakan olabilmesi için nasıl bir sürecin yaşanması gerekmektedir? Birey güç kullana-bilme statü­sünü nasıl elde etmektedir? Bir grupta gücün kimler tarafın­dan ve na­sıl kullanılacağına dair karar verme süreçleri hakkında neler söyleyebili­riz? Bu sorunun yanıtının verilebilmesi için Max Weber’in çalışmala­rına göz atmak gerekmektedir. Toplumda güç, otoriteye nasıl dönüştü­rülebilir?

Otorite halkın meşru kabul ettiği güçtür. Güç ile otorite aynı şey değildir. Meşruiyet denildiğinde hükümetin otoritesine rıza gösteril­mesi anlaşılmaktadır. Weber üç çeşit meşru otoriteden söz etmektedir (Weber 1998).

Geleneksel Otorite

Ceza Hukuku,
bitirme ödevleri,
Siyaset Sosyolojisi,
Uluslararası örgütler bitirme tezi,
Uluslararası İlişkiler,
Siyaset Bilimi,
Ekonomi,
Hukuk,
Devlet Politikası,
Uluslararası Hukuk,
Uluslararası İşletmecilik
Uluslarası İlişkiler Bitirme Tezi,
Bölgesel Entegrasyon Teorileri,

Geleneksel otoritenin meşruiyet kaynağı geleneklerdir. Bu süreçte alternatif otoritelerin varlığı söz konusu değildir. Top­lumda otoriteyi elinde bulunduran kişinin yaşadığı sürece otori­tesini kaybetmesi söz ko­nusu değildir. Krallığın veya padişahlı­ğın babadan oğula geçmesi yoluyla ge­leneğinin devam etmesini buna örnek olarak verebiliriz.

Geleneksel otorite yapısı içinde yöneten ile yönetilenler ara­sında açık bir pazarlıktan söz edilemez. Yönetici (hükümdar) ka­rarlarında bağımsızdır. Bunun istisnaları da vardır. Osmanlı pa­dişahlarının karar alma sürecinde Osmanlılara özgü bir yapı vardır ve karar alma süresinde her ne kadar Padişah söz sahibi ise de; divanın ve ulemanın görüşleri de önemli ölçüde dikkate alınmıştır.

Osmanlı yönetim sisteminde en önemli farklılıklardan biri de bi­reylere yöneticilere karşı şikâyet hakkının tanınmış olması­dır ki; bu mo­dern demokrasilerde gö­rülen bir uygulamadır. Bu çerçevede Osmanlı adalet sisteminde, şikâyetlerin bizzat en üst yönetici tarafından sonuçlandırılarak müştekiye sonuçlarının bildi­rilmesi zorunluluğu ge­tirilmiştir (İnalcık 2000: 49–55).

Diğer toplumlarda da yazılı olmayan sınırlamaların varlı­ğından söz edilebilir. Hiç kimse bir topluluğu sadece korkuya dayalı olarak yö­netemez.

Sanayi öncesi toplumlar Weber’e göre geleneksel otoriteye bağlı­dır. Geleneksel otorite yapısında güç, yerleşmiş kültürel ka­lıplar yo­luyla meşrulaştırılmaktadır. Geleneksel otorite de, güç toplumun ortak hafızasından doğmaktadır. Dolayısıyla insanlar sosyal ilişkilerdeki eşitsizlikleri kutsal saymaktadır.

Toplumlar sanayileştikçe geleneksel otorite zayıflamaya baş­lamış­tır. Sanayi üretimi, uzmanlaşmayı, bilimsel düşünceyi, sos­yal değişmeyi ve kültürel farklılıklarla bir arada yaşamayı ge­rekli kılmıştır.

Geleneksel otorite, başta aile, eğitim kurumları olmak üzere gün­lük yaşamın diğer boyutlarında da ortaya çıkmaktadır. Er­keklerin ka­dınlar üzerindeki egemenliği “patriyarşi” olarak ad­landırılır ve tüm top­lumlarda yaygın bir şekilde görülmektedir. Ebeveynlerin çocuklar üzerindeki otoritesi de geleneksel otorite olarak kabul edilir.

Karizmatik Otorite

Ceza Hukuku,
bitirme ödevleri,
Siyaset Sosyolojisi,
Uluslararası örgütler bitirme tezi,
Uluslararası İlişkiler,
Siyaset Bilimi,
Ekonomi,
Hukuk,
Devlet Politikası,
Uluslararası Hukuk,
Uluslararası İşletmecilik
Uluslarası İlişkiler Bitirme Tezi,
Bölgesel Entegrasyon Teorileri,

Karizmatik lider kişisel yeteneklerine bağlı olarak toplumu yönetir. Karizmatik lider uygun durumla bir arada olmalıdır. Aksi halde top­lumun yönetilebilmesi için sadece karizma yeterli değildir. Bu arada karizmanın oluşturulma süreçlerine de ba­kılması gerekmektedir. Gü­nümüzde kişilerin karizmalarının oluşturulmasında medyanın rolü bü­yüktür. Özellikle medyanın siyasetçileri topluma nasıl sunduğu büyük önem taşımaktadır.

Karizmatik otoritenin kaynağı olağanüstü kişisel vasıflar, beceriler ve yeteneklerdir. Geleneksel ve bürokratik otorite top­lumsal kaynaklı olurken, karizmatik otorite kişisel vasıf ve ye­teneklerle ilgilidir. Tarih boyunca toplumlarda birçok insana ka­rizmatik otorite atfedilmiştir. Karizmatik liderler, insanları ta­kipçileri haline getirebilmektedirler. Karizmatik otorite zaman içinde geleneksel ve bürokratik otorite ha­line dönüşebilir.

Rasyonel-Yasal Otorite

Yasallık inancı, günümüzde en yaygın meşruiyet biçimidir (Weber 2002: 70). Modern toplumların temel özelliklerinden biri de otoritenin kaynağının yasalara dayalı olmasıdır. Buna “rasyonel-yasal otorite” denilmektedir. Ras­yonel-yasal otorite geleneksel ve karizmatik otoriteden farklıdır. Kişinin geldiği soy, ailesi, ana veya babasının kim olduğu ve ka­rizmatik özelliklerinin neler ol­duğu önemli değildir.

Formel yasalar, yasal otorite­nin kaynağını oluşturmaktadır. Yasal otoritenin geçerli olduğu toplumlarda liderin gücü yasa­larla belirlenir ve sınırlanır. Oto­ritenin kay­nağı hukuk sistemidir, kurallar yazılı olarak belirlenmiş ve ilan edil­miştir.

Rasyonel-yasal otoritenin egemen olduğu toplumlarda yöneti­lenler ile yöneti­ciler arasında açık bir pazarlık vardır. Yasalar, yö­neten ve yönetilenle­rin hak ve yükümlülüklerini açık olarak be­lirtmiştir.

Geleneksel otoritenin ve karizmatik otoritenin egemen olduğu toplumlarda ise yasaların belirlenmesi sürecinde liderlerin önemli bir rolü vardır. Burada yöneticiler veya hükümet, vatandaşlardan yasaları bilmelerini ve yasalara uymalarını istemektedir.

Hükümetin meşruiyetinin kaynağının, rasyonel-yasal temeli­nin ol­masının birtakım sonuçları vardır. Modern bir hukuk siste­minin geliş­tirilmesi ve hukukun uygulanabilmesi için gerekli top­lumsal yapının oluşturulması gerekmektedir. Başta polis örgütü, mahkemeler, polis eğitim kurumları, hukuk fakülteleri ve ilgili bü­rokratik kurumlar etkin bir şekilde işlemelidir.

Rasyonel-yasal otorite ‘bürokratik otorite’ olarak da adlandırı­lır. Bürokratik otoritenin meşruiyet kaynağı, yürürlükteki yasalar ve dü­zenlemelerdir. Yasal otoritede güç, hükümetlerin içinde meşrulaştırı­lır.

Ceza Hukuku,
bitirme ödevleri,
Siyaset Sosyolojisi,
Uluslararası örgütler bitirme tezi,
Uluslararası İlişkiler,
Siyaset Bilimi,
Ekonomi,
Hukuk,
Devlet Politikası,
Uluslararası Hukuk,
Uluslararası İşletmecilik
Uluslarası İlişkiler Bitirme Tezi,
Bölgesel Entegrasyon Teorileri,

Daha önceki bölümlerde belirtildiği gibi; sanayi toplumlarında bü­rokrasi, rasyonel düşüncenin temelini oluşturmaktadır. Rasyo­nel dü­şünce geleneksel uygulamaları ortadan kaldırırken, bürok­rasiyi de ge­liştirmektedir.

Toplum ve Güç

Siyasal sistemler tarih boyunca birçok farklı şekilde meydana gelmiştir. Toplumlarda zenginlik ve güç az sayıdaki seçkinlerin eline geçmiş ve toplumlarda hiyerarşik yapılar ortaya çıkmıştır. Sanayi öncesi toplumlarda dengesiz bir güç ilişkisinden ve dağılı­mından söz edilebilir. Feodal toplumlarda siyasal güç toprak sa­hiplerinin elindedir. Bu nedenle siyaset de güçlülerin elinde bu­lundur­duğu bir kurumdur.

Sanayileşme ile birlikte yeni bir üretim şekline de geçiş sağ­lanmıştır. Yeni sosyo-ekonomik ilişkiler, yeni sınıflar ortaya çık­mıştır.

Toplumların sanayileşmesi ile birlikte geleneksel norm ve de­ğerle­rin etkisi azalmıştır. Burjuva, ekonomik gücünü siyasal güce dönüş­türme çabasına girmiştir. Toplumların genişlemesi ve geliş­mesi sonucu siyaset, “ulusal hükümet” veya “siyasal devlet”i oluşturmuştur. Siyasal partiler ortaya çıkmış ve işçiler çıkarlarını ve isteklerini savunmak amacıyla or­ganizasyonlar kurmuşlardır. İşçiler ile işverenler arasında pazarlık süreci başlamıştır.

Modern teknoloji ve siyasal mekanizmaların gelişmesiyle bir­likte ise ulus-devletler ortaya çıkmıştır.

Dün­yadaki siyasal sistemler monarşi, otoriterlik, totaliterlik ve demokrasi olmak üzere başlıca dört kategoride ele alınmaktadır.

Monarşi

Monarşi, tarım toplumla­rında görülen bir siyasal sistemdir ve monarşilerde yönetim, kuşak­lar boyunca aynı soydan gelen ai­leler tarafından gerçekleştiril­mektedir. Monarşinin meşruiyet kaynağı gelenekler­dir. Suudi Ara­bistan gibi bazı ülkelerde monarşi, yönetim gü­cünü elinde tutmaya devam etmektedir.

Yirminci yüzyılda eşitlikçi siyasal iklimler monarşinin gücünü za­yıflat­mıştır. Seçilmiş yöneticiler işbaşına gelmiştir. İspanya, İs­veç, Belçika, Danimarka ve Hollanda’da monarşiler anayasal mo­narşiler olarak ta­nımlanmaktadır. Yani Monarklar, sembolik an­lamda devletin başıdır­lar. Fakat seçilmiş politikacılar ve başbakan, anayasanın verdiği yet­kiler çer­çevesinde ülkeyi yönetirler.   

Otoriter Yönetim

Ceza Hukuku,
bitirme ödevleri,
Siyaset Sosyolojisi,
Uluslararası örgütler bitirme tezi,
Uluslararası İlişkiler,
Siyaset Bilimi,
Ekonomi,
Hukuk,
Devlet Politikası,
Uluslararası Hukuk,
Uluslararası İşletmecilik
Uluslarası İlişkiler Bitirme Tezi,
Bölgesel Entegrasyon Teorileri,

Bazı toplumlarda halka çok daha az söz verilmektedir. Hükü­mete halkın katılımını engelleyen siyasal sistemler, otoriter sis­temler olarak tanımlanmaktadır. Otoriter sistemlerde, liderlerin görevden alınmasını sağlayan yasal düzenlemeler yoktur. Muhale­fetin sesini yükseltmesini sağlayan kanallar ise kapalıdır.

Totaliter Yönetim

Halkın yaşamlarını geniş ölçüde denetleyen bir siyasal sistem­dir. Totaliter yönetimler vatandaşların tüm davranışlarını denetim altına alır, bu amaçla gelişmiş teknolojilerden de faydalanır. Gizli kameralar, bilgisayarlar, haberleşme araçlarının denetimi yapıl­maktadır. Totaliter yönetimlerde de muhalefet yasaklanmıştır. Totaliter yönetimlerde bi­reyler siyasal sisteme kayıtsız şartsız bir şekilde bağlı olmaları istenir. Bireylerin toplumsallaştırılması süre­cinde bireylerin siyasal sisteme itaat etmesi beklenir.